Hoe een beschadigd brein het leven beïnvloedt

De meesten weten het niet, maar we hebben er allemaal een; een amygdala, een amandelvormige kern in de hersenen. Als deze geactiveerd wordt, kunnen er soms hele vervelende of hilarische dingen gebeuren voor bewoners met dementie. Eind vorig jaar volgden medewerkers van de dagactiviteiten een cursus ‘het beschadigd brein’. We hebben veel tips gekregen. Daarvan wil ik er een aantal met jullie delen.

‘Het beschadigd brein’ is een cursus over omgaan met mensen met dementie en alles wat er in de hersenen gebeurt als je dementie hebt. Hoe en op welke manier dat het leven beïnvloedt en wat je als verzorgende kunt doen om onrust en andere vervelende gevoelens bij cliënten te voorkomen of beperken..

Als je een plaatje ziet van gezonde hersenen en van hersenen met Alzheimer, dan zie je in de gezonde hersenen een dichte structuur en in die met dementie zie je gaten zitten.
Ik ben een beelddenker, en dan zie ik voor me hoe de woorden die je zegt letterlijk door die gaten vallen. Het helpt mij altijd om me te realiseren dat het geen opzet is als iemand voor de 10e keer hetzelfde vraagt.
Als iets niet blijft hangen, dan kun je daarop ook niet reageren. Vandaar dat het ook niet handig is om te vragen wat iemand gisteren of vandaag gegeten heeft. Het niet meer weten wat of zelfs niet meer weten of je wel gegeten hebt, kan een gevoel van falen oproepen. En falen kan angstig en onrustig maken.

De stressknop slaat aan
Wist jij dat je een amygdala hebt? Tot die cursus had ik er nog nooit van gehoord. Het is een piepklein amandelvormige kern in je hersenen die ongemerkt een heleboel doet.
Die amygdala stuurt verschillende emoties aan, zoals agressie of angst. Het is een soort stressknop. We hebben hem hard nodig omdat hij er is voor onze veiligheid en ons behoedt voor onheil.
Voorbeeld: Je kent het vast wel. Je rijdt dagelijks met de auto op een kruispunt en op een dag let je niet op en iemand steekt plots over. Je amygdala slaat aan! Je schrikt, je hartslag gaat omhoog, je wordt alert en reageert, je remt en een ongeluk is voorkomen. Je komt op adem, je snapt de situatie en je hartslag daalt en rijdt verder. Maar voorlopig denk je op datzelfde kruispunt weer aan dat bijna-ongeluk en blijf je op je hoede.

Hoe hou je de rust erin
Bij mensen met dementie werkt dat anders.
Voorbeeld: Als je onverwacht de bewoner met stoel en al aan tafel schuift, kan die amygdala aanslaan en kun je zomaar een klap of boze woorden krijgen. Schijnbaar uit het niets… De bewoner heeft niet meer het vermogen te begrijpen wat er gebeurt.
Als je weet dat de amygdala de ‘boosdoener’ is, kun jij je gedrag aanpassen. De bewoner met dementie kan dat niet meer. Elke situatie is elke keer weer nieuw voor hem of haar. Die amygdala krijgt dan geen kans om tot rust te komen. De adrenaline blijft steeds hoog.
Tip: kom rustig aan lopen, maak eerst contact, voel aan of je gezien/gehoord wordt en ga dan pas tot handelen over.
Met deze wetenschap kun je de dag van een bewoner een stuk rustiger en aangenamer maken. Zeker als je weet dat elke prikkel extra hard en ongefilterd binnenkomt.

Zo die gulp zit weer dicht

Dat je altijd voorzichtig moet zijn om in iemands ‘zone’ te komen, blijkt uit de volgende anekdote.

In een woonzorgcentrum liep een verzorgende samen met een wat oudere man de lift in. Ze groeten elkaar en opeens ziet ‘de zuster’ dat de heer zijn gulp openstaat. Ongevraagd duikt ze op hem af, grijpt naar zijn broek en trekt zijn gulp dicht en spreekt de woorden: ‘zo die zit weer dicht’. Waarop de man ontredderd antwoordde: ‘maar ik woon hier helemaal niet’.
Wat denk jij dat er met beide amygdala’s gebeurde? Die hebben vast nog lang in de stress stand gestaan.

In dit soort situaties moet je altijd ANNA meenemen. Altijd Navragen Nooit Aannemen. Daar hebben we trouwens een cursus gespreksvaardigheid over.

Blogger: Paulien Geraerts, afdeling Leren & Ontwikkelen
NOTE 1 De amygdala is een amandelvormige structuur die betrokken is bij het aansturen en verwerken van verschillende emoties, en maakt deel uit van het limbisch systeem. De amygdala staat in verbinding met de orbitofrontale cortex, de thalamus, de hypothalamus en de hippocampus. De orbitofrontale cortex is belangrijk bij het maken van plannen en beslissingen.
De amygdala stuurt verschillende emoties aan zoals agressie. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat als mensen een grotere amygdala hebben, zij ook agressiever zijn.
Angst is één van de belangrijkste emoties die de amygdala reguleert. Angst is een aangeboren emotie, zelfs baby's hebben al een schrikreactie die wordt veroorzaakt door de amygdala. Angst kan ook worden aangeleerd, dit wordt geconditioneerde angst genoemd. Een voorbeeld hiervan is dat een kind leert dat een hete oven gevaarlijk is