Van levenskunst tot stervenskunst

De zoon en dochter van mevrouw Sprong houden zielsveel van hun moeder. Ook haar kleindochter is erg met haar begaan. Deze tijd van afwachten wanneer het afscheid nadert, is er ook eentje waar zij een weg in moeten zoeken. Ik probeer deze familie de weg te wijzen.

Mevrouw Sprong verblijft op onze afdeling en ontvangt palliatieve zorg. Ze weet zich erg begaan met de mensen om haar heen. Ze houdt erg van gezelligheid. Op de afdeling staat die gezelligheid onderling gelukkig hoog in het vaandel.
De collega’s hebben op een avond het enthousiaste plan om met elkaar patat te eten. Mevrouw Sprong wordt voor dit frietfeestje ook uitgenodigd. Wat geniet ze er ontzettend van. Ik ben trots op mijn collega’s. Later wordt dit etentje op de afdeling nog regelmatig besproken.

“Dat dit nog bestaat”
Als zorgverleners doen we ons best om het voor mevrouw zo aangenaam mogelijk te maken. Mevrouw heeft een wensdieet, zo kan ze aangeven wat ze graag wilt eten. Haar familie is aangenaam verrast dat dit kan. De kleindochter van begin 30, spreekt zich verbaasd uit over de zorg die haar oma ontvangt. “Dat dit bestaat”. Daarmee bedoelt ze de betrokkenheid die ze ervaart van de zorgverleners naar haar oma toe. De familie ervaart dat de zorg die mevrouw ontvangt goed is. Het geeft hen rust en vertrouwen dat mevrouw Sprong zich hier veilig voelt.
Hoewel de kleindochter erg betrokken is bij haar oma, vindt ze het inmiddels naderende einde ook erg spannend.

Begeleiding van familie
Het is een uitdaging om palliatieve zorg te geven. De revalidanten hebben immers afspraken staan die belangrijk zijn voor hun voortgang. Kinderen van de terminale cliënt hebben aandacht en begeleiding nodig in wat er op dat moment gebeurt met hun moeder. We bespreken keuzes. We horen hun gedachten en gevoelens nog eens. We geven bevestiging in de keuzes die zijn gemaakt. Dit betekent dat we meer begeleidingstijd voor de familie nodig hebben.
Aan de andere kant is het superwaardevol om hieraan een bijdrage te kunnen leveren. Familie is je zo dankbaar voor de tijd en aandacht die je voor ze hebt. Want dochter en zoon vinden het belangrijk dat hun moeder niet zal lijden.

Morfine en dormicum
Inmiddels gaat het hard. Naast de morfine wordt er ook gestart met dormicum. De huisarts die regelmatig langs komt om de situatie te volgen, heeft dan ook gesprekken met familie. Dat is een grote steun voor ze.

Stapje terug doen
Ik leg de familie uit dat na het toedienen van de dormicum er verminderde reactie zal plaatsvinden en ik geef hen de tijd en de ruimte om nog iets te zeggen tegen hun moeder. Op zo’n moment doe ik letterlijk een stapje terug. Dit moment van afscheid was emotioneel en intens. Kostbare tijd! Ik merk eerst wat schroom, omdat ze deze tijd zich niet echt gunnen. Later blijkt de dochter dankbaar voor mijn aanmoediging.
Dan is het moment om de medicatie toe te dienen daar. De familie staat naast elkaar bij het bed, de armen om elkaars schouders heen geslagen. Intense stilte…
Wat is dit een bijzonder moment. Het wordt intens beleefd. Ze hebben groot verdriet om hun moeder los te laten. Maar aan de andere kant: wat gunnen ze haar dit.

Hard achteruit
De situatie verandert snel. Mevrouw Sprong gaat hard achteruit. Op mijn pieper staat haar kamer vermeld.
Ik kom binnen en zie de familie naast elkaar staan bij het voeteneind van het bed. Ze zijn opgelucht dat ze iemand van de zorg zien. Dat ze dit spannende moment even niet alleen hoeven dragen. De dochter heeft een vragende blik. Ik vertel haar dat het overlijden er snel aan komt en neem plaats in de lege stoel naast het bed en kijk mevrouw aan. Ik leg mijn hand op haar hoofd en laat weten dat ik er ben en vertel haar dat het goed is zo. Er komen nog een paar ademteugen en ze overlijdt. In alle rust.

Niet eng
Nadat mevrouw is verzorgd, kijkt de kleindochter nog eens naar haar oma. “Dit overlijden was niet eng, gelukkig, ik ben blij dat ik erbij gebleven ben.” De schoondochter vertelt: “Als ik verdrietig ben, denk ik terug aan de mooie momenten hier.” Dochter geeft mij een omhelzing en die spreekt boekdelen.
Familie weet zich soms even geen raad. Het is ook niet niks om iemand te moeten loslaten van wie je intens veel houdt.
Op dat moment realiseer ik mij weer hoe bijzonder het is dat je als zorgverlener het verschil mag maken op deze grens van leven en dood.

 Blogger: Arianne Brouwer